Notkę na ten temat miałem napisać już dawno, sponsorują ją artykuły z Wyborczej, jak to ludzie dostają wielkie rachunki do zapłacenia za abonament RTV, i jak to się coraz więcej odbiorników rejestruje.
W Niemczech państwowe radio i telewizja są bardzo silne. Większość stacji publicznych tworzy dobrowolny związek o nazwie ARD. Należą do niego wszystkie publiczne rozgłośnie regionalne:
- Bayerischer Rundfung (BR)
- Hessischer Rundfunk (HR)
- Mitterdeutscher Rundfunk (MDR)
- Norddeutscher Rundfunk (NDR)
- Radio Bremen
- Rundfunk Berlin-Brandenburg (RBB)
- Saarländischer Rundfunk (SR)
- Südwestrunfunk (SWR)
- Westdeutscher Rundfunk (WDR)
- Deutsche Welle (DW) - rozgłośnia nadające niemieckojęzyczne programy za granicę. Ta jest w sumie trochę nie na temat notki, bo jest całkowicie finansowana z budżetu państwa.
Każda z rozgłośni regionalnych ma swój regionalny program telewizyjny, a wszystkie wspólnie tworzą pierwszy program telewizji niemieckiej zwany aktualnie Das Erste, i dodatkowe kanały cyfrowe Eins plus, Einsfestival i tagesschau24. Oprócz tego BR ma swój program edukacyjny BR alpha.
W radiu jest tych programów jeszcze więcej - każda z rozgłośni regionalnych ma od 4 do nawet 12 programów radiowych.
Oprócz wspólnego ARD istnieje centralny program drugi telewizji, zwany ZDF i kanały cyfrowe ZDFinfo, ZDFneo i ZDFkultur.
ARD i ZDF wspólnie emitują jeszcze:
- kanal dla dzieci KiKa
- kanał dokumentalny Phoenix
- kanał kulturalny arte (we współpracy z telewizją francuską)
- kanał kulturalny 3sat (we współpracy z telewizjami austriacką i szwajcarską)
Programy te są generalnie niezłe do bardzo dobrych. Oczywiście nie przez cały czas, ale na prawie każdym da się znaleźć coś ciekawego i wartościowego. Edukacja, reportaże, rozrywka, filmy... Telewizyjne rozgłośnie regionalne finansują produkcję wielu bardzo dobrych i ciekawych programów. Ja na przykład prawie nie oglądam kanałów prywatnych, nie tylko ze względu na reklamy. Tam po prostu rzadko jest coś ciekawego, a nawet jak jest, to marnie pokazane. (Proszę jednak wziąć poprawkę, że ja prawie nie oglądam filmów i wcale nie oglądam sportu).
Rozgłośnie regionalne nie ograniczają się do robienia telewizji - mają na przykład swoje orkiestry symfoniczne i (współ)organizują wiele imprez kulturalnych. Wiele z realizowanych przez nie programów można zobaczyć i wysłuchać nie tylko w telewizji i radiu, ale również w sieci, albo ściągnąć sobie jako podcast. Założenie jest takie: ponieważ programy zostały zrealizowane z pieniędzy publicznych, to powinny być dostępne publicznie bez dodatkowych opłat. Stąd każdy z programów ma dostępną w sieci Mediathek, w której jest sporo materiałów (oczywiście tylko produkcji własnej). Na przykład w mediatece ZDF można było przez długi czas zobaczyć za darmo wszystkie odcinki Ijona Tichego. 100% legalnie. Niedawno zniknęły, ale może jeszcze wrócą.
Można też zamówić sobie nagraną kopię programu z telewizji (znowu: tylko produkcja własna), płaci się wtedy tylko koszty nośnika/nagrania/wysyłki.
Taka jakość i skala działalności oczywiście kosztuje. Jednym ze źródeł finansowania są reklamy. Na Das Erste i ZDF reklamy są, ale mają spore ograniczenia ustawowe. Tylko od 14 do 20 w dni robocze, nie dłużej niż 20 minut na dobę, żadnego przerywania filmu. Te ograniczenia są systematycznie rozmiękczane przez nie zabronione w ustawie "audycje sponsorowane", ale to jest do przeżycia. Na pozostałych kanałach publicznych bloków reklamowych nie ma wcale. Ze źródeł innych niż abonament pochodzi tylko paręnaście procent budżetu stacji publicznych.
Podstawowym źródłem finansowania telewizji publicznej jest jednak abonament. I on nie jest niski - prawie 18 EUR miesięcznie za radio i telewizor. To jest sporo, nie powiem że ponad dwie stówy rocznie to pryszcz, ale coś za to dostaję.
Podobnie jak w Polsce, abonament RTV jest w Niemczech nieustannym źródłem dyskusji i sporów. A to na temat reklam i sponsoringu w telewizji publicznej, a to na temat jakości programu, a to na temat płacenia przez telewizję publiczną milionów za transmisje sportowe (ANI JEDNEGO PUBLICZNEGO GROSZA ZAWODOWEJ PIŁCE NOŻNEJ!), a to czy należy pobierać abonament za komputer podłączony do sieci.
W Niemczech pobieraniem abonamentu radiowo-telewizyjnego do końca zeszłego roku zajmowała się specjalna instytucja, nazywająca się Gebühreneinzugszentrale (GEZ). Zasady były podobne jak w Polsce - za posiadanie w gospodarstwie domowym jakiegokolwiek radia ale nie telewizora stawka wynosiła 5,76 EUR miesięcznie, jeżeli się miało telewizor to 17,98 EUR. Opłaty te wnosi się kwartalnie. Jest trochę ludzi którzy nie mają telewizora i nie oglądają telewizji (i najczęściej się tym snobują), ale występuje też zjawisko używania nie zarejestrowanego telewizora albo oglądania telewizji na komputerze bez płacenia abonamentu. GEZ kupowało adresy osób prywatnych na wolnym rynku, porównywało je ze swoimi danymi i na tej podstawie wysyłało żądania żeby radio i telewizor zarejestrować (przychodziło po około roku od zameldowania). Kontrolerzy GEZ starali się sprawdzać, czy osoby nie płacące abonamentu nie mają przypadkiem radia albo telewizora, ale nie mieli oni w zasadzie żadnych uprawnień kontrolnych. A i nigdy nie słyszałem żadnej opowieści z pierwszej czy drugiej ręki o takiej wizycie, w zasadzie znam takie coś głównie ze skeczy w telewizji.
Ale to wszystko kosztowało ładnie - rzędu 160 milionów EUR rocznie! Z drugiej strony to tylko trochę ponad 2% zebranej sumy, która wynosi ok 7,5 miliarda euro, a kontrolerzy byli na prowizji. Ale ostatnio coś się zmieniło - od początku tego roku zastąpiono rejestrację urządzeń po prostu opłatą od mieszkania. Nie trzeba już zgłaszać telewizora, nie ma już kontroli, po prostu każde mieszkanie płaci i już. Są tylko ulgi dla inwalidów a głusi, głuchoniemi i niewidomi są z abonamentu zwolnieni. GEZ zlikwidowano, a nowa instytucja - ARD-ZDF-Deutschlandradio-Beitragsservice - po prostu sprawdza listy meldunkowe. I powiem, że w Polsce byłbym przeciw takiemu rozwiązaniu, ale tu jestem za. Duża część tych pieniędzy jest wydatkowana dobrze, więc traktuję to jako podatek na kulturę i edukację. Tylko żeby przestali z tego płacić za te transmisje sportowe.
Ale muszę przyznać, że GEZ miało fajne reklamy. Niestety nie znajduję tej najlepszej na youtubie, więc muszę ją opowiedzieć (było dawno, więc może być trochę niedokładnie).
Sceneria: Spore pomieszczenie, kościół protestancki we współczesnym USA. Amerykański, przystojny kaznodzieja w białym garniturze, czarny organista, grupa zwyczajnie ubranych wyznawców w stanie uniesienia religijnego.
Wyznawca 1 (błagalnie): Wybacz mi!
Wyznawca 2 (jeszcze bardziej błagalnie): Wybacz mi! Nie wiedziałem!
Organista (śpiewa, grając gospelowo na organach elektrycznych): Wybacz im o Panie, bo nie wiedzieli co czynią!
Kaznodzieja: Pan wam wybaczy! Za jedne 17.98 EUR w miesiącu!
Tablica: GEZ